TRABZON’DA BİR KADIN TERZİ NERİMAN (Ergören) KARLUK

Neriman (Ergören) Karluk 1918 yılında Trabzon’da dünyaya gelmiştir. Annesi Zehra Ergören, babası Murat Ergören olup, Sotka Mahallesinde, kemeri geçtikten sonra günümüzdeki Valilik binasına gitmeden, Varlıbaş  AVM’nin  karşısında, Kaledibi  İlkokulu’na inen yolun üstünde,  cumbalı,  çok güzel bir evde aile- siyle birlikte oturmuş, çocukluğu ve gençliği bu evde geçmiştir.

Neriman (Ergören) Karluk’un kızı Seçkin Erdemli ile 21/ 11/ 2018 tarihinde yapılan söyleşide annesinin terzilik eğitimini 1930’lu yıllarda İstanbul’dan Trabzon’a gelen, açık başlı, beyaz saçlı, çok hoş bir bayan hocadan aldığını, annesi Neriman Karluk’un hocasının resmini kendilerine gösterdiğini ve “benim dikiş hocam” dediğini, bu yurdun devletin açtığı bir dikiş yurdu olduğunu ve 1933 yılına kadar dikiş yurduna devam ettiğini belirtmiştir. Seçkin Erdemli, annesi Neriman Karluk’un eğitim gördüğü dikiş yurdundaki arkadaşlarının Uralların kızları Mediha ve Meliha Hanım, Güner Eyüboğlu’nun annesi Cevher Hanım olduğu ve çok temiz aile çocuklarının bu yurda devam ettiğini ifade etmiştir. 

1930’lu yılların başında Kız Orta Okulu öğretmeni Bahriye Hanımın açtığı Sotka Biçki-Dikiş Yurdu’nda terzilik eğitimi alan Neriman (Ergören) Karluk, eğitimini başarı ile tamamladıktan sonra 1933 yılında açtığı biçki dikiş atölyesini, 1934-1935 eğitim-öğretim döneminde ‘Neriman Karluk Biçki Dikiş Yurdu’na dönüştürmüş ve bu yurtta terzilik eğitimi vermeye başlamıştır. Açıldığı yıl 14 öğrenciyle eğitim öğretime başlamış ancak Talim Terbiye Kurulu kayıtlarında Neriman Karluk Hanım Biçki Dikiş Yurdu’nun kaydına rastlanamamıştır. İlk dönemin tamamlanmasından sonra öğrencilerin yıl boyunca yaptığı çalışmaların yer aldığı bir sergi açmış, 1935 yılında Trabzon’da açtığı sergi ile ilgili davetiye hazırlamış ve bürokratlara göndermiştir.

Trabzon vilayeti bürokratlarından R. Çetin 25 Haziran 1935 tarihinde serginin hatıra defterine şu izlenimlerini yazmıştır: “Bayan Neriman’ın işbaşılığı altında çalışan Trabzon genç kızlarının dikiş ve el işlerini gördüm. Hemen hepsi birbirinden güzel ve insanın yüzüne gülen ve çok intizamla asılan eşyaları doya doya ve zevkle seyrettim. Genç Neriman’a muvaffakiyetler, talebelerine de hayatta daima saadet ve refah dilerim.” 

1935 yılı Haziran ayında düzenlenen törenle dönem sonunda başarılı olan öğrencilere il milli eğitim müdürünün imzasını taşıyan kurs diplomaları verilmiştir. Bando eşliğinde düzenlenen törende mezun öğrencilere hitaben konuşma yapılmış, yapılan konuşmada bundan böyle bir meslek sahibi oldukları ve resmi olarak dikiş yapabilecekleri belirtilmiştir.

Neriman Karluk Dikiş Yurdu’na gelen talebeler dikiş, nakış öğrenmiş, aldıkları eğitim sonrasında bu kişilerin çoğunluğu evlerinde terzilik yaparak o yıllarda Trabzon kadınının iç ve dış giyim ihtiyacını karşılamış, ayrıca aile ekonomisine çok önemli katkı vermişlerdir. Neriman Karluk Biçki Dikiş Yurdu talebelerinden birisi de Dr. Zeki Çakmakçı’nın teyzesi, İncelerin Neriman olmuş, Sotka’da oturan İncelerin Neriman çok güzel dikiş dikmesiyle tanınmıştır . Neriman Karluk Biçki Dikiş Yurdu öğrencileri kullandıkları kumaşları Azm-i Terakki, Temel Nücumi, Sarı İmamlar, İnci ve Binbir Çeşit mağazalarından; dikiş-nakış malzemelerini ise Murtezaoğulları mağazalarından satın almış, diktikleri giysiler ve nakış yaptıkları örtülerde atlas, tafta, muare, birman, anverseten, grepseten, bürümcük, Şile bezi, Rize bezi, tülgrek, markizet, İngiliz kumaşları ve ince yünlü kumaşlar kullanmışlardır. Bu yurtta da Trabzon’da açılmış diğer biçki dikiş yurtlarında uygulanan program doğrultusunda eğitim öğretim yapılmış ve öğrencileri gri renk, önden açık önlük ve beyaz yakadan ibaret tek tip kıyafet giymiştir.

Neriman Karluk Hanım 1933-1935 yılları arasında başladığı terzilik ve biçki- dikiş yurdunda öğrenci yetiştirme işini, evlendiği 1940 yılına kadar devam ettirmiş. Kesim yaparken, dikiş dikerken kullandığı oldukça  uzun, dikdörtgen bir masası  varmış,  evlenirken o masasını da dikiş  dikmeye, öğrenci yetiştir- meye devam edeceğini düşünerek yeni evine götürmüştür. Neriman Karluk’un kızı Seçkin Erdemli “bu kadar güzel bir iş bırakılır mı ama babam istemediği için annem bırakmak zorunda kalmış, babam geç evlendiği için anneme, biz yaşayalım, bırak dikiş yurdunu” dediğini belirtmiştir.

Neriman Karluk evleninceye kadar yürüttüğü dikiş yurdunda öğrenci yetiştirme dışında terzilik de yapmış, kızı Seçkin Erdemli tarafından çok güzel dikiş diktiği belirtilmiş, annesinin “bürokratların eşleri- nin dikişlerini, tayyörlerini dikerdim” dediğini ifade etmiştir. Ayrıca gelinlik, gelin ağırlığı, her şey diktiği belirtilen Neriman Karluk kendi gelinliği, gelin ağırlığı, nişan kıyafeti gibi her şeyini kendi dikmiş, dönem adetlerine göre gelin ağırlığında kendisine alınan ipek ve yünlü kumaşlardan on beş kat yazlık ve kışlık çok ağır elbiseler, çok şık, çok güzel iç çamaşırları dikmiştir. Evlilik yaşamından sonra dışarıya dikiş dikmemiş ancak kendisi ve çocukları için gerekli olan ve o yıllarda hazır bulunamayan giysileri ev halkına dikmeye devam etmiştir. Hazır satışı olmayan sutyen ve külot gibi iç çamaşırı da diken Neriman Karluk kendi, annesi ve kızının sutyenlerini dikmiştir. Kızı Seçkin Erdemli’nin göğüs altından kalıbını çıkararak ilk sutyenini diken Neriman Karluk, annesi Zehra Ergören’e diktiği sutyeni bütün yapmıştır. Seçkin Erdemli yapılan söyleşide “annem bize küçükken yumuşak patiskadan külot diker, paçalarına dantel örerdi, bir gün bak, her şeyi bizden bekleme, gel paçalarına danteli kendin yap dedi, diktiği külotların paçalarına zik-zak sutaşı dantel yapmayı ilk külot üzerinde öğrendim” demiş ve “annemin bize bir nasihati vardı, dışınızdan ne giyerseniz giyin, sakın içinize yırtık, yamalı, eskimiş, kirli çamaşır giymeyin, hele eşinize hiç giydirmeyin” dediğini belirtmiş, annesinin çok ince zevkli olduğunu ifade etmiştir. Neriman Karluk Hanım dikişlerini SINGER marka ayaklı dikiş makinesinde dikmiş, öğrenci yetiştirirken de bu makineyi kullanmıştır.

Fotoğraf 1. Neriman Karluk ve eşi Mehmet Nazif Karluk düğün fotoğrafları Prevantoryum şefi   olan Mehmet Nazif Karluk görevi gereği Trabzon’a gelmiş, Neriman Hanımı görmüş, çok beğenmiş ve evlenmişler.